Có trường ĐH tuyển sinh ngành sư phạm vật lý với tổ hợp 3 môn như toán - văn - tiếng Anh, toán - văn - hóa; ngành sư phạm sinh tuyển tổ hợp toán - văn - hóa… Lại có trường tuyển ngành ngôn ngữ Anh nhưng 2/5 tổ hợp bỏ qua môn tiếng Anh, khi sử dụng các tổ hợp như: văn - sử - địa, văn - toán - vật lý. Vô lý không kém khi hàng loạt trường có đào tạo khối ngành sức khỏe chọn tuyển sinh bằng các tổ hợp môn như: toán - văn - tiếng Anh, toán - lý - tiếng Anh, văn - toán - địa lý. Trong khi đó trước đến nay ai cũng biết rằng để theo học các ngành liên quan đến sức khỏe, ngoài toán thì những môn cần thiết phải có là hóa hoặc sinh.

Hiện tượng này vì sao xảy ra trong năm nay, kỳ tuyển sinh ĐH, CĐ đầu tiên theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018?

Năm 2025 là năm đầu tiên học sinh (HS) học chương trình Giáo dục phổ thông 2018 dự thi tốt nghiệp THPT. Khác với chương trình cũ, HS của chương trình mới sẽ học theo định hướng nghề nghiệp. Do đó ngoài 9 môn và hoạt động giáo dục bắt buộc, HS được quyền chọn 4 môn trong các môn học tự chọn. Do đó sẽ có những HS không học một số môn trong cả 3 năm THPT.

Để bảo đảm cơ hội trúng tuyển cho HS đến từ các vùng, miền khác nhau, Quy chế tuyển sinh ĐH, CĐ ngành giáo dục mầm non mà Bộ GD-ĐT công bố vào cuối tuần qua bỏ yêu cầu mỗi ngành, mỗi chương trình đào tạo có tối đa 4 tổ hợp xét tuyển - nghĩa là không còn giới hạn số tổ hợp xét tuyển. Từ đây, nhiều trường đưa những tổ hợp môn chỉ phù hợp với mục đích tuyển được người học mà không cần quan tâm tính khoa học, sự phù hợp, thậm chí là những hệ lụy.

Thực tế ghi nhận qua các năm thực hiện chương trình mới ở cấp THPT cho thấy nhiều môn học hiện nay rất ít HS đăng ký, trong đó có môn sinh. Một số vùng nông thôn, tỷ lệ HS chọn các môn khoa học xã hội tăng cao, chênh lệch rất lớn so với các môn tự nhiên. Điều này khiến các trường ĐH vì lo thiếu nguồn tuyển mà bất chấp chọn tổ hợp sao cho chỉ cần có được thí sinh.

Khó có thể tưởng tượng 4 hay 5 năm sau, xã hội phải nhận những giáo viên ngành vật lý nhưng đầu vào không có điểm môn lý (và không loại trừ trường hợp có thí sinh chưa hề học môn này trong 3 năm phổ thông). Có hình dung được không khi nhân lực khối ngành sức khỏe mà không có kiến thức nền đầu vào môn sinh hoặc hóa? Nhưng đây là những sinh viên ít nhiều cố gắng phấn đấu, vượt qua để đi đến đích. Sẽ còn bao nhiêu sinh viên với đầu vào hỏng kiến thức nền tảng có thể theo đuổi việc học đến cùng?

Quy chế mở là để tạo cơ hội, sự công bằng cho HS khắp vùng miền trong nhiều điều kiện khác nhau đều có thể vào ĐH đúng với năng lực, định hướng nghề nghiệp của mình. Các trường ĐH nhiều năm qua được trao nhiều quyền tự chủ trong tuyển sinh. Tuy nhiên, tự chủ phải đi liền với trách nhiệm. Một trong những trách nhiệm quan trọng của một cơ sở đào tạo là cung cấp cho xã hội những sản phẩm có chất lượng.

Trong giáo dục, đầu ra với chất lượng đáng tin cậy là con đường xây dựng thương hiệu vững bền nhất chứ không phải ở việc bằng mọi cách tuyển sinh được càng nhiều càng tốt mà không màng đến hệ lụy gây ra cho xã hội.